آموزش فست فود

صنایع غذایی> مرگ خاموش، نام ترسناکی برای دیابت است؛ هرچند که این بیماری آن قدرها که برای ایرانی ها ترسناک شده برای سایر مردم جهان ترسناک نیست. دلیل ترس ایرانی‌ها از دیابت هم البته بی‌حساب نیست. هر روز تعداد افرادی که با بیماری قند خون یا مرض قند در اطراف ما روزگار می‌گذرانند بیشتر و بیشتر می‌شود. هرچند که این بیماری در جهان روبه‌رشد است اما در ایران هم با سرعت عجیب و نگران‌کننده‌یی رشد می‌کند و هم با هزینه‌های هولناک‌تری. کوری، قطع دست‌وپا، امراض قلبی و درنهایت مرگ تصاویری است که در ایران بیشتر با دیابت تداعی می‌شود. درحالی که عاقبت دیابت این قدرها هولناک نیست اگر به موقع شناسایی و کنترل شود. اما مگر می‌توان جلوی سود کردن واردکننده‌های عنصر اصلی دیابت را گرفت؟ واردکننده‌های شکر که با رانتی که از دولت در سال‌های ۸۵ و بعد از آن گرفتند (ارز دولتی)، واردات شکر را چنان شتابی دادند که نه تنها کارخانه‌های قند و شکر را تعطیل کردند و صنعت را خواباندند بلکه فقط در سال ۸۵-۸۶، چیزی حدود ۳٫۵ میلیارد دلار هم هزینه درمان دیابت روی دست دولت گذاشتند؛ هزینه‌یی که نه تنها دولت وقت واردکننده که چندین دولت بعد را نیز درگیر حساب‌وکتاب خود کرده است.دیابت یا بیماری قند خون یک اختلال متابولیسم یا سوخت‌وسازی در بدن است که توانایی تولید انسولین را از بین می‌برد و در نهایت بدن نمی‌تواند قند خون را پایین بیاورد. دیابت یا مرض قند، ‌آن طور که بین مردم ایران رایج است، بیماری پنهان و زمانبری است که همین ویژگی هم خطر آن را درجهان چندین برابر می‌کند.اما میزان شیوع و گستردگی این بیماری در خاورمیانه نیز رکورد‌دار است. به گزارش «تعادل» براساس آمار موسسه بین‌المللی دیابت (IDF) از ۱۰ کشور رکورددار نرخ شیوع دیابت در سال ۲۰۱۰ میلادی ‌۶ کشور در خاورمیانه قرار داشتند؛ امارت متحده عربی با نرخ رشد ۱۸٫۷درصدی، ‌عربستان با نرخ رشد ۱۶٫۸درصدی، بحرین با نرخ رشد ۱۵٫۴ درصدی، کویت با نرخ رشد ۱۴٫۶درصدی، ‌عمان با نرخ رشد ۱۳٫۴درصدی و مالزی با نرخ رشد ۱۱٫۶ درصدی رکورد داران دیابتی جهان هستند.رشد شیوع جهانی دیابت به گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، ۹درصد در میان بزرگسالان تخمین زده شده که در سال ۲۰۱۲ منجر به مرگ ۱٫۵ میلیون تن به صورت مستقیم شده است. جالب اینجاست که بیشتر از ۸۰درصد مرگ های دیابتی در کشورهای با درآمد متوسط و پایین رخ می‌دهد و این سازمان پیش بینی کرده که دیابت تا سال ۲۰۳۰ هفتمین دلیل عمده مرگ جهان خواهد بود. یکی از مهم‌ترین دلایل رشد دیابت در جهان تغییر سبک زندگی و به ویژه عادات غذایی مردم است؛ رشد شهرنشینی در کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته که ۸۰درصد مرگ های ناشی از دیابت را به دوش می‌کشند، افزایش مصرف غذاهای آماده و کربوهیدرات و از همه مهم‌تر افزایش مصرف شکر مهم‌ترین دلایل رشد دیابت است.جالب‌تر اینکه کشورهایی که بیشترین آمار ابتلا به دیابت را در جهان دارند و عمدتا در همسایگی یا نزدیکی ایران نیز قرار دارند، عمده مصرف‌کننده‌های کربوهیدرات و شکر در جهان هستند. براساس آمار مرکز بین‌المللی استاتیستا، کشورهای امارات متحده عربی و ایران در میان ۱۰ کشور اصلی واردکننده شکر در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ جا خوش کرده‌اند.به گزارش «تعادل» از این مرکز مطالعات آماری، چین در این مدت ۴٫۳۳میلیون تن، اندونزی ۴٫۰۹ میلیون تن، امریکا ۳٫۳۶میلیون تن، اتحادیه اروپا ۳٫۳ میلیون تن، امارات متجده عربی ۲٫۱۴میلیون تن، بنگلادش ۲٫۰۷میلیون تن، کره جنوبی ۱٫۹۱میلیون تن، مالزی ۱٫۹میلیون تن، الجزیره ۱٫۸۵میلیون تن و درنهایت ایران با ۱٫۶۳میلیون تن شکر وارد کشور و سبد غذایی مردم خود به شکل های مختلف کرده‌اند. مطالعات پزشکی و علمی بسیاری نیز نشان داده که میان مصرف شکر و افزایش احتمال ابتلا به دیابت رابطه مستقیم و محکمی وجود دارد. اما آنچه مصرف شکر را در جامعه‌یی افزایش می‌دهد ذایقه مردم است؛ ذایقه‌یی که بیشتر بازار آن را تعیین می‌کند و شکل می‌دهد. برای نمونه، قوت غالب ایرانی‌ها در دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی هیچ‌گاه برنج نبود. از زمانی که دولت وقت در دهه ۶۰، با دادن یارانه در غالب کوپن، مردم را به مصرف کالاهایی مانند برنج و روغن تشویق کرد، برنج کم کم به غذای عمده ایرانی‌ها بدل شد و امروز واردات آن، کمر تولید داخل و بودجه دولت را خم کرده است.شکر هم همین راه را طی کرده و می‌کند. زمانی که تمایل واردکننده‌ها به واردات شکر با ارز دولتی و به عبارتی، رانت دولتی، روزبه‌روز بیشتر می‌شود، حجم شکر در بازار هم افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه این روند، قیمت شکر هم در اثر عرضه، برای مردم و صنایع غذایی معقول و قابل تحمل می‌شود. از آنجا که اقتصاد زیربنای فرهنگ است‌تا رفتاری عارضه اقتصادی نداشته باشد، ترویج یا حذف نمی‌شود. همان طور که بستن کمربند ایمنی در حین رانندگی با افزایش جریمه‌ها بین مردم باب شد و برنج با قیمت پایین جای خود را چنان طی ۳۰ سال سر سفره ایرانی‌ها باز کرد که امروز دولت فکر حذف آن را طی۳۰ سال آینده در سر دارد تا از هزینه‌های واردات آن شانه خالی کند.براساس آماری که وزارت بهداشت دولت یازدهم در اختیار «تعادل» قرار داده، میزان شیوع دیابت در ایران بیشتر در سنین بالای ۳۰سال است و هم‌اکنون ۱۲-۱۰ درصد جمعیت شهری و ۶-۵درصد جمعیت روستایی را درگیر کرده است. اما نرخ شیوع دیابت در ایران سالانه ۸درصد است در ۴سال اخیر نسبت به کل جمعیت روند صعودی پرشتابی را تجربه کرده است.صعود همزمان واردات شکر و دیابت به قلهاسدالله‌رجب،رییس انجمن دیابت ایران نیز در گفت‌وگو با «تعادل» می‌گوید: ۲۵ سال پیش، تعداد دیابتی‌های ایران بیش از ۶۰۰ هزار نفر بود و امروز بیش از ۱۰برابر شده و به بیشتر از ۷میلیون نفر رسیده است. این روند ابتلا روند رشد پرشتابی است.این روند پرشتاب تنها به رشد دیابت در ایران محدود نمی‌شود. بذر این روند خطرناک در سال‌های میانی دهه ۹۰ شمسی کاشته شد.زمانی که از سال ۸۵ واردات شکر ناگهان ۱۸برابر شد واز ۸۰هزار تن سهم بخش خصوصی در سال ۸۴ به ۱۴۸۵هزار تن در سال ۸۵ رسید. در حقیقت، واردات شکر از زمانی که دست دولت بود در سراشیبی حرکت می‌کرد اما از زمانی که به دست خصوصی افتاد تنها دو سال طول کشید که واردکننده‌ها سوراخ کسب سود از مابه التفاوت ارز دولتی و خصوصی را پیدا کنند. واردکننده در سال ۸۶ کمی از شتاب واردات شکر به بازار ایران کاستند و به واردات ۹۶۲ هزار تن رضایت دادند. دولت هم در این سال با شدت قابل توجهی بر ترمز واردات خود کوبید و یک میلیون تن را به ۲۰۸هزار تن رساند. این افت و خیز در سال‌های آتی ادامه پیدا کرد ولی هیچ‌گاه از ۹۰۰هزار تن کمتر نشد.به‌طور کلی ایران طی کمتر از یک دهه، از سال ۸۴ تا میانه ۹۳، حدود ۱۳میلیون و ۳۵۷هزار تن شکر وارد کرد. اما اوج واردات در سال ۸۵ بود که ارزش آن برابر است با یک میلیارد و ۱۷میلیون دلار؛ پولی که دو برابر آن در همان سال و سال بعدترش هزینه درمان دیابت در کشور شد.۸۲۴ دلار هزینه سرانه دیابتبراساس گزارشی که وزارت بهداشت در اختیار «تعادل» قرار داده است هزینه تمام شده دیابت در سال ۲۰۰۹ (۸۵-۸۶) حدود ۳٫۷۸میلیارد دلار امریکا بوده که شامل ۲٫۰۴میلیارد دلار هزینه مستقیم درمانی و غیردرمانی و ۱٫۷۳میلیارد دلار هزینه غیرمستقیم می‌شده است. هزینه سرانه مستقیم این بیماری نیز ۸۲۴٫۶دلار و هزینه سرانه غیرمستقیم آن ۸۶۴٫۸ دلار است.منظور از هزینه‌های مستقیم، هزینه‌های عوارض با سهم ۴۸٫۹درصدی و هزینه‌های دارو با سهم ۲۳٫۸ درصدی است. عوارض بیماری دیابت هم، بیماری‌های قلبی و عروقی (با سهم ۴۲٫۳درصدی از کل هزینه‌های درمان)، نفروپاتی یا بیماری کلیوی ثانویه (۲۳درصد) و عوارض چشمی (۱۴درصد است) هستند. اما هزینه‌های غیرمستقیم دیابت هم شامل از کارا فتادگی (۳۳۵٫۷میلیون دلار)، ناتوانی موقت (۴۵۲٫۴میلیون دلار) و کاهش بهره وری به دلیل مرگ زودرس (۹۵۰٫۳میلیون دلار) در سال ۲۰۰۹ بوده است. تعداد دیابتی‌ها در ایران سال ۲۰۰۹ نزدیک به ۲میلیون و نیم تخمین زده شد.تعداد بیماران مبتلا به دیابت بعد از گذشت ۶سال قطعا رشد چند برابری داشته هرچند که آمار جدیدتری نه در وزارت بهداشت و نه در انجمن دیابت ایران وجود ندارد. با این حال، واقعیت در نبود آمار واطلاعات رنگ نمی‌بازد و چه بسا در نبود دانش و آگاهی، باشدت بیشتری هم جولان دهد. از طرفی هزینه‌های درمان هم که با رشدی چند برابر تورم عمومی در حال افزایش است، این بیماری را برای مردم و دولت هولناک‌تر می‌کند. مردمی که سبد غذایی و عادات مصرفیشان را بیش از رسانه‌ها، بازار و واردکننده‌ها و دولت می‌چیند و می‌سازد. .